Q&A: Storm bouwt eerste subsidievrij windpark van België op de terreinen van ArcelorMittal in Gent

Q&A

Het nieuwe Storm-windpark bij ArcelorMittal wordt subsidievrij gebouwd. Betekent dit dat windenergie in Vlaanderen voortaan geen subsidies meer nodig heeft? Neen. Er moeten aan heel wat randvoorwaarden voldaan worden vooraleer een windpark zonder groenestroomcertificaten kan. Voorlopig kunnen alleen de allergrootste windturbines subsidievrij gerealiseerd worden, en dan nog enkel op plaatsen waar er veel wind is. Bovendien moet er een uiterst kredietwaardige afnemer bereid gevonden worden om twintig jaar lang de stroom af te nemen tegen een vaste prijs. In dit geval is dat ArcelorMittal.

De windturbines die Storm bouwt bij ArcelorMittal zijn de grootste van België, met een rotordiameter van 162m, een tiphoogte tot 230m en een generator van 6 MW per turbine.

Hoe wordt ArcelorMittal hier beter van? ArcelorMittal koopt twintig jaar lang alle stroom van het nieuwe Storm-windpark voor een vaste prijs. Die prijs ligt lager dan de groothandelsprijs voor grijze stroom op vandaag (61,83 EUR/MWh in de year-ahead markt bij sluiting van de markt op 8 juni 2021). ArcelorMittal heeft zich dus verzekerd van een goedkoop aanbod aan elektriciteit op lange termijn; elektriciteit die bovendien volledig uit een hernieuwbare bron komt.

Is windenergie echt de goedkoopste vorm van elektriciteitsproductie geworden? Ja. Met of zonder subsidie, een MWh aan elektriciteit uit een nieuwe windturbine kost minder dan een MWh aan elektriciteit uit bijvoorbeeld een nieuwe gascentrale, steenkoolcentrale, biomassacentrale of kerncentrale. Dat blijkt uit diverse recente studies, waaronder die van het Internationaal Energie Agentschap (IEA) en Lazard.

Als windenergie zo goedkoop is, krijg ik dat dan ook te zien op mijn elektriciteitsfactuur? Zeker en vast. Elke andere nieuwe elektriciteitscentrale die in België gebouwd zou worden - met grijze of groene stroom - heeft per geproduceerde MWh een hogere kostprijs dan een nieuwe grote windturbine, en heeft dus meer subsidies nodig. Omdat het productiepark voor elektriciteit in België sterk verouderd is, zijn er op korte termijn veel nieuwe productie-eenheden nodig - en geen enkele nieuwe installatie is goedkoper voor de consument dan grote windturbines.

Hoe komt het dat windenergie zo goedkoop geworden is? Verschillende technologische evoluties liggen aan de grondslag van de snelle daling van de kostprijs van windenergie. De belangrijkste verandering heeft te maken met de grootte van windturbines.

De hoeveelheid energie die een windturbine capteert uit de wind, stijgt evenredig met de oppervlakte van de rotor (dus de lengte van de wieken). De totale kostprijs stijgt echter niet evenredig mee: een langere wiek kost wat meer dan een kortere, en ook de mast moet wat hoger worden, maar op het geheel van de investeringskost van een windturbine is het verschil beperkt.

Over het algemeen geldt dan ook het principe dat een grotere turbine (veel) meer elektriciteit produceert én dat ze dat (veel) goedkoper doet. Het verschil is enorm: als vuistregel kan aangenomen worden dat een grote windturbine (rotor 162m, tip 230m) twee tot drie keer meer stroom produceert dan een kleine (rotor 100m, tip 150m) - én tegen een significant lagere kostprijs.

Dat betekent overigens niet dat er voor kleine windturbines (tiphoogte 150m of lager) geen plaats is: ook zij produceren goedkope hernieuwbare energie, en om de klimaatdoelen te halen hebben we alle middelen nodig die er zijn.

Als de kostprijs van windenergie zo snel daalt, kunnen we dan niet beter even wachten tot die nóg verder naar beneden gaat? Windturbines zijn vandaag al goedkoper dan elke andere nieuwe elektriciteitscentrale. De snelle daling van de kostprijs van windturbines is in hoofdzaak het gevolg van de grotere dimensies van de rotoren. Daar zit uiteraard een grens op: het is in een regio als Vlaanderen moeilijk tot onmogelijk om windturbines op land te plaatsen met rotoren van 200m of meer. De kans dat de kostprijs nog verder daalt, is dus klein. Dat blijkt ook uit diverse studies: de snelle daling van de kostprijs van windenergie is het afgelopen jaar afgevlakt en bevindt zich quasi op het economisch optimum.

Krijgt windenergie eigenlijk veel subsidies in Vlaanderen? De subsidiëring van windenergie loopt in Vlaanderen via het systeem van groenestroomcertificaten. Een nieuwe grote windturbine die in Vlaanderen vergund wordt in 2021 krijgt nog 9,25 EUR/MWh aan ondersteuning via groenestroomcertificaten (bandingfactor 0,0995). Dat is minder dan een vijfde van het inkomen dat deze windturbine haalt uit de verkoop van elektriciteit op de markt en tien keer minder dan de 90 EUR/MWh die tot 8 jaar geleden betaald werd.

Kunnen alle windturbines in de toekomst helemaal zonder subsidie? Mogelijk wel. Het is echter even afwachten of dat ook de goedkoopste optie is voor de consument. Recent onderzoek in Nederland toont aan dat windenergie vandaag zo goedkoop is onder meer omdat banken goedkope leningen verstrekken voor de bouw van windturbines. Die leningen zijn zo goedkoop mede doordat de overheid - via het ondersteuningsmechanisme - de stroomprijs garandeert die een windturbine twintig jaar lang zal krijgen, en doordat ook de onbalanskost op die manier wordt afgedekt. Het afschaffen van dit mechanisme zou ertoe kunnen leiden dat de financieringskost van windturbines stijgt, waardoor ook de prijs voor de consument zou stijgen. Het valt dus af te wachten met welk scenario de maatschappij op lange termijn het goedkoopst uit is: met of zonder een (beperkte) subsidie.

Hoeveel windturbines moeten er eigenlijk nog bijkomen in ons land? Er zijn verschillende scenario's voor de toekomstige elektriciteitsbevoorrading in ons land. Quasi al deze scenario's komen tot dezelfde conclusie: om de elektriciteitsfactuur zo laag mogelijk te houden en de samenleving klimaatneutraal te maken, zal in 2050 het overgrote deel van ons energieverbruik geëlektrificeerd worden, en zal het overgrote deel van de elektriciteit uit windturbines en zonnepanelen komen.

Een recente studie is deze van EnergyVille. In het centrale scenario concludeert deze dat er in België in 2045 minstens 7,8 GW aan windenergie op land nodig is. Dat is meer dan een verdrievoudiging van de huidige capaciteit (2,3 GW eind 2020).

Hebben we wel plaats voor zoveel bijkomende windturbines? Ja. Hier is recent onderzoek naar verricht in het kader van het BREGILAB-project van EnergyVille. Het BREGILAB-project definieerde de beschikbare ruimte en genereerde een optimale spreiding van turbines, en bepaalt het potentieel voor windturbines op land in België op 20 GigaWatt (GW). Dat is bijna het negenvoudige van de huidige capaciteit (2,3 GW eind 2020).

Gaat het wel lukken om nog zoveel windturbines vergund te krijgen? Ik dacht dat omwonenden er altijd tegen waren als er een windpark in hun buurt zou komen? Dat valt best mee. Het draagvlak voor windenergie is in Vlaanderen heel groot. Sinds 2014 laat het Vlaams Energie- en Klimaatagentschap, in samenwerking met de VREG, jaarlijks een onderzoek uitvoeren naar dit draagvlak.

De recentste versie van dat onderzoek, uit 2020, concludeert dat 69% van de Vlamingen voorstander is van windenergie, 27% staat er neutraal tegenover, slechts 3% is tegen.

Die positieve attitude geldt ook als het gaat over windturbines in de eigen gemeente: 57% is voor, 35% staat er neutraal tegenover, slechts 9% is tegen.